Eerste editie van Open Huizen herdenkt slachtoffers van Tweede Wereldoorlog

Op zaterdag 9 en zondag 10 oktober vindt in Antwerpen de eerste editie van Open Huizen plaats. Dat zijn kleinschalige herdenkingen voor slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog, als onderdeel van het langlopende project Antwerpen Herdenkt.

Vertellers, bezoekers en bewoners delen verhalen over stadgenoten op twaalf bijzondere locaties waar zij woonden en werkten. Iedereen is welkom om mee te herdenken, luisteren en praten.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog vielen in Antwerpen zo’n 25.000 dodelijke slachtoffers door vervolging en geweld van het naziregime. Vele anderen liepen psychische, lichamelijke en materiële schade op. Met Open Huizen houdt de stad de herinnering aan al deze mensen en wat zij hebben meegemaakt levend. Dat gebeurt door het vertellen van hun verhalen, die voor buurtbewoners wellicht niet altijd (meer) gekend zijn.

Programma van kleinschalige herdenkingen

Twaalf locaties stellen op zaterdag 9 en zondag 10 oktober hun deuren open voor kleinschalige herdenkingen en verhalen over vervolging en verzet. Het gaat om particuliere huizen, scholen en buurtcentra in Antwerpen, Deurne, Borgerhout en Berchem. Sommige richten twee of drie vertelmomenten in.

Nabestaanden en bewoners vertellen er over Joodse stadgenoten en weerstanders die in hun huis of buurt woonden. Zij brengen bekende en minder bekende verhalen over familiebanden, verzet, moed en deportatie. Er is ruimte voor dialoog tussen de aanwezigen. Op sommige plekken kunnen deelnemers ook een expo, lezing of stiltemoment bijwonen.

Wie dat wenst, kan deelnemen aan meerdere herdenkingen. Bijeenkomsten in dezelfde buurt liggen op wandelafstand van elkaar.

Zes locaties in Deurne

Galifortlei 244, 2100 Deurne
Zaterdag 9 oktober, 14u – 15u; 15u30 – 16u30; 17u – 18u 
In samenwerking met buurtwerk ’t Pleintje. (Nederlands)

Bewoner Wim Kenis vertelt over zijn grootoom Jan De Ridder in zijn huis aan de Galifortlei 244, waar Jan tachtig jaar geleden woonde. Jan was politieagent in Deurne en lid van het verzet. Hij redde verschillende Joodse buurtbewoners van deportatie door hen te waarschuwen voor komende arrestaties. In januari 1944 werd hij samen met 43 van zijn collega’s gearresteerd. Jan werd gedeporteerd naar de gevangenenkampen van Buchenwald, Ellrich en Nordhausen, waar hij op 9 maart 1945 overleed aan ziekte en ontbering.

Cruyslei 86-88, 2100 Deurne
Zaterdag 9 oktober, 14u – 15u; 15u30 – 16u30; 17u – 18u 
In samenwerking met buurtwerk ’t Pleintje.  (Nederlands/Frans)

Buurtbewoonster Edith Flamand praat met Marie-Francoise Haber over de vervolging van haar familie tijdens Wereldoorlog II. Sender Haber en Frimet Löw woonden met hun kinderen Sonja en Sylvain aan de Cruyslei 88. Na de razzia in Deurne op 28-29 augustus 1942 dook het gezin Haber onder in Berchem. Sender, Frimet en Sonja werden er begin 1943 verklikt en opgepakt. Ze werden met Transport XX vanuit de Dossinkazerne naar Auschwitz gedeporteerd en daar omgebracht. Alleen Sylvain, die elders ondergedoken zat, overleefde de oorlog. Zijn dochter Marie-Francoise vertelt nu hun familieverhaal.

Mortselsesteenweg 11, 2100 Deurne 
Zaterdag 9 oktober, 14u – 15u; 15u30 – 16u30; 17u – 18u 
In samenwerking met buurtwerk ’t Pleintje. (Nederlands)

Buurtbewoners Piet Wollaert en Jan Michiels onderzochten de verhalen van vroegere bewoners Lode Sel en Louisa Swaap. Lode Sel woonde aan de Mortselsesteenweg 11 en verspreidde tijdens de oorlog verzetskrantjes. Op zijn zeventiende verjaardag, 4 december 1941, werd Lode gearresteerd en opgesloten in de gevangenis van Antwerpen. Begin 1943 werd hij gedeporteerd naar Oostenrijk en Duitsland, waar hij op 29 maart 1944 in Karlsruhe overleed aan ziekte en ontbering. Louisa Swaap woonde een huizenblok verderop. De Nederlandse tandartsassistente verhuisde vanuit Leiden naar Deurne met het idee om hier haar oude dag te slijten. Tijdens de Jodenrazzia in augustus 1942 werd Louisa opgepakt. Ze werd naar Auschwitz gedeporteerd en daar omgebracht.

Buurthuis Dinamo, Ten Eekhovelei 337, 2100 Deurne
Zaterdag 9 oktober, 14u – 17u 
In samenwerking met buurthuis Dinamo en buurtwerk ’t Pleintje.  (Nederlands)

14u: Buurtbewoners Hafida Dalaa en Marc Weyns gaan in gesprek over het initiatief om Struikelstenen te leggen voor de huizen van slachtoffers van Wereldoorlog II in Deurne. Marc vertelt het verhaal van de familie Mendelsohn, die in de Ten Eekhovelei 337 woonde: schoenmaker David, zijn vrouw Chana en hun drie kinderen. David stierf vlak voor de oorlog, Chana stond er plots alleen voor. Ze vluchtte in 1942 met haar kinderen naar Brussel, maar werd daar opgepakt. Op 12 september werden de Mendelsohns vanuit de Dossinkazerne naar Auschwitz gedeporteerd en daar omgebracht.

15u: Hafida maakt de link met hedendaagse verhalen over vervolging, verzet en vluchten. Ze vertelt over de vluchtelingencrisis en gaat in gesprek met Fatima, die zelf Afghanistan ontvluchtte.

16u: Bibliotheek Couwelaar presenteert een vertelling van het verhaal van Anne Frank aan de hand van een ‘Kamishibai’, een Japans voorleestheater. Met een VR-bril kunnen geïnteresseerden ook een kijkje nemen in het Achterhuis.

Na afloop volgt een receptie.

Dienstencentrum Kronenburg, Van Duyststraat 192, 2100 Deurne 
Zondag 10 oktober, 14u – 15u30 
In samenwerking met Dienstencentrum Kronenburg en buurtwerk ’t Pleintje. (Nederlands)

Gewezen scheepshersteller Michel Moorkens vertelt over Franky Totte en Pierre Wellekens, jongens uit de Kronenburgwijk. Franky en Pierre werkten als scheepsherstellers bij Mercantile Marine Engineering aan het Hansadok. Net als een deel van hun collega’s vervoegden ze tijdens de oorlog de verzetsorganisatie Onafhankelijkheidsfront. In 1942 werden ze opgepakt en weggevoerd naar Duitsland. Pierre kwam er om, maar Franky overleefde de oorlog. Hij liet voor zijn gedeporteerde en gesneuvelde kameraden een monument oprichten aan het Hansadok. Michel put uit Franky’s unieke getuigenis om dit bijzondere verhaal van verzet en vervolging opnieuw tot leven te brengen.

Buurtwerk ’t Pleintje, Sint-Rochusstraat 106, 2100 Deurne 
Zondag 10 oktober, 14u – 17u
In samenwerking met buurtwerk ’t Pleintje.  (Nederlands)

Buurtbewoner Marc Weyns praat met Frederik Kuliasko over de oorlog en over zijn vader Moritz. Moritz en Jansje Kuliasko hadden een winkel op de Herentalsebaan in Deurne. Frederik was drie toen de oorlog uitbrak. Het Joodse gezin dook onder in Tervuren. Moritz werd er in mei 1944 opgepakt en naar Auschwitz gedeporteerd. Freddy en zijn moeder bleven ondergedoken. Ze keerden na de oorlog terug naar Deurne. Marc praat ook met buurtbewoners over hun initiatief om Struikelstenen te leggen voor de voormalige woningen van slachtoffers van Wereldoorlog II. Aansluitend volgt een receptie.

Meer info en inschrijven