28 augustus: Herdenkingswandeling razzia’s 1942: “80 jaar geleden, maar niet vergeten”

Nu zondag 28 augustus is het precies 80 jaar geleden dat in Deurne een grote Jodenrazzia plaatsvond. Gelijktijdig werden ook razzia’s gehouden in Berchem, Borgerhout en in de zesde en zevende wijk van Antwerpen. Het burgerinitiatief Struikelstenen in Deurne herdenkt dat drama met een korte ceremonie om 11 uur in de Gallifortlei 146, waar nu basisschool Sancta Maria gevestigd is.

In Antwerpen en veel andere Europese steden die het Duitse leger bezette, vonden in 1942 grote Jodenrazzia’s plaats. Die pasten in de ‘Endlösung’, het plan van de nazi’s om Joodse burgers te verwijderen uit Europa. In 1933 kwamen de nazi’s in Duitsland aan de macht en al meteen namen ze maatregelen om Joodse burgers naar de rand of zelfs gewoon uit de samenleving te duwen. Er kwam een massale vluchtelingenstroom op gang naar de buurlanden. De nazi’s zetten hun anti-Joodse aanpak verder in de landen die ze sinds 1939 of 1940 bezetten.

Maar ze gingen nog verder met een opeenvolging van maatregelen van registratie, isolatie en discriminatie, uiteindelijk door concentratie, deportatie en eliminatie. In de eerste oorlogsjaren wisten de meeste mensen niet welke houding aan te nemen. Grijs was de overheersende kleur. Dat gold ook voor Belgische overheden en gezagsdragers. Zelfs in het rampjaar 1942 met de Jodenrazzia’s, de deportaties en de wegvoeringen naar werkkampen in Noord-Frankrijk, bleven ze zwijgen en keken weg. ‘1942 – Het jaar van de stilte’ is de raak gekozen titel die Herman Van Goethem in 2019 gaf aan zijn boek.

Ondenkbare realiteit was in de maak…

De Endlösung die de nazi’s voor ogen hadden was de vernietiging van alle Joden in Europa op een systematische en industriële wijze. Het plan groeide in 1941 in een enkele stappen uit tot wat de ondenkbaar gruwelijke realiteit zou worden. De aanpak werd besproken op 20 januari 1942 op de Wannseeconferentie. Meer dan twee uur hadden de vijftien hoge nazifunctionarissen niet nodig. In het voorjaar van 1942 ging ‘Aktion Reinhard’ van start . In de periode van 22 juli tot 14 september 1942 vonden in Antwerpen zes razzia’s plaats. Deurne behoorde toen tot Groot-Antwerpen, net zoals de andere randgemeenten. Een van die razzia’s trof de Joodse mensen in Deurne bijzonder zwaar.

Het was vrijdagavond 28 augustus 1942. Iets na 23 uur werden de politieagenten op weg gestuurd om 250 Joden op te pakken in het district. Dat streefdoel, opgelegd door de Sicherheitspolizei / Sicherheitsdienst, werd niet bereikt. 133 mensen werden samengebracht in cinema Plaza in de Gallifortlei. In de namiddag van zaterdag 29 augustus voerden verhuiswagens de opgepakte Joden naar de Mechelse Dossinkazerne.

115 mensen werden geregistreerd

Enkelen konden nog ontsnappen na hun registratie door tussenkomst van Deurnse agenten en het tumult dat ontstond. Nog acht anderen werden vrijgelaten wegens hun hoge leeftijd. Enkele dagen later, op 1 en 8 september werden ze bijna allemaal met de transporten VII en VIII gedeporteerd naar Auschwitz. Slechts enkelen zouden het uitroeiingskamp overleven. Het burgerinitiatief Struikelstenen in Deurne legde in het najaar van 2021 op zeventien plaatsen 50 struikelstenen. 27 van de stenen herinneren aan slachtoffers van de razzia in de nacht van 28 op 29 augustus 1942 in Deurne.

Facebookevenement: klik hier

Bron: Burgerinitiatief Struikelstenen in Deurne & Antwerpspersbureau